36 ετών / Καμερούν
36 years old / Cameroon
Ανεξάρτητα από το τι πετυχαίνουμε στη ζωή, πάντα θα κοιτάμε πίσω σε ό,τι υπήρξε πριν από εμάς, προσπαθώντας να βρούμε κατανόηση. Ενώ η ζωή προχωράει μπροστά, το παρελθόν παραμένει πάντα παρόν, λειτουργώντας ως ενθύμιο των εμπειριών μας, ακριβώς όπως ένα σουβενίρ.
Η οικογένεια μου είχε μεγάλη περιουσία. Ο παππούς μου είχε γη με έκταση αντίστοιχης της Λευκωσίας. Όταν απεβίωσε οι φυτίες καφέ που κληρονόμησε ο πατέρας μου αντιστοιχούσαν με όλη την περιοχή της Έγκωμης. Όλα αυτά χάθηκαν όταν πέθανε ο πατέρας μου και σε συνδυασμό με μια βίαιη εμπειρία που έζησα για μερικά χρόνια, αναγκάστηκα να εγκαταλείψω τη χώρα μου και τώρα προσπαθώ να ξαναχτίσω τη ζωή μου στην Κύπρο. Οδηγός μου σε αυτή την προσπάθεια είναι τα λόγια του πατέρα μου λίγο πριν πεθάνει: «Γιε μου, δεν ξέρω αν θα φύγω από τη ζωή ή όχι, αλλά ίσως αυτή να είναι η τελευταία μας στιγμή μαζί. Γι' αυτό σε παρακαλώ άκουσε με και μην ξεχάσεις ποτέ τα τελευταία μου λόγια. Είσαι το πιο δυνατό μου παιδί και η οικογένεια τώρα είναι δική σου ευθύνη. Πιστεύω ότι θα τους φροντίσεις με τον ίδιο τρόπο που το έκανα κι εγώ. Σε παρακαλώ να θυμάσαι ότι η ζωή αλλάζει. Κοίταξέ με ως παράδειγμα. Είχα τα πάντα, οικογένεια και περιουσία. Αλλά τώρα, το μόνο πράγμα που μου έχει απομείνει είναι η αγάπη της οικογένειάς μου. Το μόνο πράγμα που έχει σημασία είναι οι άνθρωποι και ο χρόνος. Κανένα χρήμα δεν μπορεί να αντικαταστήσει την οικογένεια».
Όταν βλέπω τα φύκια που καλύπτουν το πρόσωπο του παιδιού στο
Birth Certificate (2004) της Κλίτσας Αντωνίου, θυμάμαι τις προκλήσεις που έχω αντιμετωπίσει. Μου φέρνει μνήμες από την περίοδο που αρρώστησα και πέρασα μήνες στο νοσοκομείο, χάνοντας σαράντα δύο κιλά. Υπήρχαν στιγμές που οι γιατροί με αντιμετώπιζαν σαν να είχα ήδη πεθάνει, ωστόσο δεν έχασα ποτέ την ελπίδα μου, γιατί σκεφτόμουν τον πατέρα μου. Προσευχόμουν και έλεγα συνέχεια στον εαυτό μου: «Ό,τι ο Θεός χαρίζει σε έναν άνθρωπο σε χίλιες μέρες, μπορεί να το δώσει σε έναν άλλον σε μία μόνο μέρα». Κρατούσα αυτή τη σκέψη και προσευχόμουν καθημερινά μέχρι να ανακτήσω την υγεία μου. Αυτή η εμπειρία με δίδαξε ότι με έναν ξεκάθαρο στόχο και αποφασιστικότητα, τα εμπόδια γίνονται λιγότερο σημαντικά σε σχέση με τον στόχο. Ως εκ τούτου, τα φύκια αντιπροσωπεύουν όχι μόνο τις δυσκολίες αλλά και τη σοφία που αποκτάται από τις προκλήσεις της ζωής. Το διαφανές ύφασμα στο έργο τέχνης συμβολίζει το νερό, αντανακλώντας την ενέργεια και το πνεύμα μέσα μου που συντηρούσε την συγκέντρωση και τη ζωτικότητά μου. Στα γαλλικά, certificate de naissance σημαίνει γέννηση ως πράξη. Για μένα, τα μάτια του παιδιού σηματοδοτούν την αφύπνιση της συνειδητής λογικής μου και τη στιγμή που άρχισα να κατανοώ το παρελθόν μου. Από το έργο τέχνης μαθαίνουμε ότι τα ανθρώπινα όντα είναι προορισμένα να αντιμετωπίζουν προκλήσεις και όσο τα μάτια μας είναι ανοιχτά, πρέπει να αγωνιζόμαστε για να τις ξεπερνάμε. Όταν τα μάτια μας κλείσουν, είναι το τέλος. Αυτό που βλέπω είναι η εξέλιξη, η εστίαση στα όνειρα και όχι στα εμπόδια.
Το
Υπερβατικό Ταξίδι του Νίκου Κουρούσιη (από τη σειρά Οδύσσεια) (1986) ταιριάζει με τη ζωή και τις φιλοδοξίες μου. Όταν ήμουν παιδί, εξέφρασα στην οικογένειά μου την επιθυμία μου να ταξιδέψω στον κόσμο, να γίνω πολίτης του κόσμου και να βιώνω κάτι καινούργιο κάθε μέρα. Λαχταρούσα να εξερευνώ και να γνωρίζω διαφορετικούς ανθρώπους. Ωστόσο, το ταξίδι μου δεν έχει φτάσει ακόμη στον προορισμό του εδώ στην Κύπρο, εξαιτίας των αβεβαιοτήτων που αντιμετωπίζω. Καθημερινά, βιώνω διακρίσεις, που καθιστούν την ένταξη μου δύσκολη. Κατά την αναζήτηση εργασίας, συχνά δέχομαι υποτιμητικά σχόλια που αμφισβητούν τις δεξιότητές μου, γεγονός που με κάνει να αισθάνομαι υποτιμημένη. Αγωνίζομαι να βρω τη φωνή μου σε έναν χώρο που μοιάζει να καταπνίγεται, σε αντίθεση με τις ανοιχτές συζητήσεις που είχαμε σε αυτό το πρόγραμμα. Μερικές φορές, ανησυχώ ότι η βάρκα μου θα φτάσει στον προορισμό της, μόνο όταν μπορέσω επιτέλους να ρίξω άγκυρα, όταν τα μάτια μου κλείσουν οριστικά. Η συμβουλή μου προς κάθε άνθρωπο είναι ότι μέχρι να έρθει η ώρα να κλείσουν τα μάτια οριστικά, αυτό που έχει σημασία είναι να μαζέψουν εμπειρίες ζωής και να αφήσουν πίσω τους μια παρακαταθήκη, ένα μικρό κομμάτι της κληρονομιάς τους.
Η στοίβα από κούκλες στο έργο
War Loot (2000) της Μαρίας Λοϊζίδου, φτιαγμένη από χρησιμοποιημένα υφάσματα των οικείων της, μου θυμίζει αυτά τα σουβενίρ της ζωής. Για πολλούς στην Αφρική, ένα σουβενίρ δεν είναι ποτέ ένα φυσικό αντικείμενο, όπως συχνά θεωρείται στην Ευρώπη. Οι Ευρωπαίοι τείνουν να εστιάζουν σε υλικά αντικείμενα, ενώ στην Αφρική, αγαπάμε τα λόγια, τις συμβουλές και τις αναμνήσεις που μας καθοδηγούν στη ζωή. Τα αντικείμενα μπορούν να χαθούν, μειώνοντας την αξία τους σε σύγκριση με τα σουβενίρ ζωής, τα οποία είναι διαρκείς αναμνήσεις που μας υπενθυμίζουν να κοιτάμε μπροστά.
****
No matter what we accomplish in life, we will always look back at what came before us in search of understanding. While life moves forward, the past remains ever-present, serving as a keepsake of our experiences, just like a souvenir.
My family had a large fortune. My grandfather had land as big as Nicosia. When he passed away, the coffee plantations my father inherited were the equivalent of all of Engomi. All of that was lost when my father died, and combined with an abusive experience I lived through for a few years, I was forced to leave my country and am now trying to rebuild my life in Cyprus. My guide in this effort is the words of my father shortly before he died "My son, I don’t know whether I will pass away or not, but perhaps this is our last moment together. So please listen to me and don’t ever forget my last words. You are my strongest child and the family now is your responsibility. I trust that you will take care of them the same way I did. Please remember that life changes. Look at me as an example. I had everything; family and fortune. But now, the only thing left to me is the love of my family. The only thing that matters is people and time. No money can replace family”.
When I see the seaweed covering the child’s face in Klitsa Antoniou’s
Birth Certificate (2004), I’m reminded of the challenges I’ve faced. It brings back memories of when I fell ill and spent months in the hospital, losing forty-two kilos. At times, the doctors regarded me as if I were already gone, yet I never lost hope. I prayed and kept telling myself, “What God grants one person in a thousand days, He can give another in just one day.” I held onto that thought and prayed daily until I regained my health. This experience taught me that with a clear objective and determination, obstacles become less significant compared to the goal.
Therefore, the seaweed represents not only difficulties but also the wisdom gained from life’s challenges. The transparent fabric in the artwork symbolizes water, reflecting the energy and spirit within me that sustained my focus and vitality. In French, certificate de naissance means birth as an act. To me, the child’s eyes signify the awakening of my conscious reasoning and the moment I began to comprehend my past. From the artwork, we learn that human beings are meant to face challenges, and as long as our eyes are open, we must strive to overcome them. When our eyes close, it’s the end. What I see is evolution, a focus on dreams rather than obstacles.
Nikos Kouroussis’
Ypervatiko Taxidi (from the Odyssey series) (1986) resonates with my life and aspirations. As a child, I expressed to my family my desire to travel the world, to be a citizen of the globe, and to experience something new each day. I longed to meet diverse people and explore further. However, my journey has yet to reach its destination here in Cyprus due to the uncertainties I face. Daily, I encounter discrimination, making integration challenging. During job searches, I often receive dismissive comments questioning my skills, which makes me feel undervalued. I struggle to find my voice in a space where it feels stifled, unlike the open discussions we've had in this program. Sometimes, I worry that my boat will only reach its destination when I can finally drop anchor, when my eyes close for good. My advice for other people is until the time comes to drop the anchor, what matters the most is to gather life experiences and leave behind a legacy, a small piece of heritage.
The pile of dolls in Maria Loizidou’s
War Loot (2000), crafted from used fabrics of those close to her, reminds me of these life souvenirs. For many in Africa, a souvenir is never a physical object as often perceived in Europe. Europeans tend to focus on material items, while in Africa, we cherish words, advice, and memories that guide us through life. Objects can be lost, diminishing their value compared to life souvenirs, which are lasting memories that remind us to face forward.